26 lutego 1918 roku do obiegu trafiło drugie wydanie znaczków wydanych przez przedborski urząd pocztowy. Tym razem przy druku nowego wydania uwzględniono obowiązujący cennik opłat za doręczanie przesyłek, i wydano cztery znaczki o nominałach 2, 4, 6 i 10 groszy.
Na trzech z nich umieszczono, tak jak w styczniu na na sesji rady zapowiadał M. Abramshon obrazki przedstawiające widoki z Przedborza, na czwartym zaś snop zboża z dwoma młotami po bokach. Po środku górnej części znalazła się data 1918. Na dole, pod obrazkami napis „Miasto Przedbórz”. Pod nim w ramkach nazwa waluty „Grosze” lub „Groszy”, a po bokach, w rogach wartość nominałów.
Autorem fotografii z widokami miasta, użytych do druku na znaczkach, był miejscowy fotograf, Żyd urodzony w 1884 roku, Szmul Helefand, którego atelier mieściło się przy ulicy Leśniej. Zasiadał on również w radzie miejskiej[1]. Dla drugiego wydania wykonano dwa projekty znaczków. W pierwszym, znaczek z napisem „Rada Miejska Miasta Przedbórz”, widokiem rynku, oraz promieniami słonecznymi na niebie rozchodzącymi się spod daty „1918”, oraz z herbem miasta w postaci snopa i dwóch młotów umieszczonych po jego bokach. W związku z tym jednak, że obok znaczków 2 i 4 groszowych istniało zapotrzebowania na znaczki o nominałach 6 i 10 groszy, w miejsce ratusza wstawiono widok z ratuszem i mostem. Usunięto też napis „Rada Miejska Miasta Przedbórz”, a użyto napisu „Miasto Przedbórz”. Pozbyto się też słonecznych promieni, po których jednak pozostał ślad w postaci małych kreseczek odchodzących promieniście spod półokrągłej otoczki pod datą „1918”[2]. Pomimo tego, że zgodę na wydawanie znaczków uzyskały władze miasta, to nie przeszkadzało to Franczakowi na wydanie II serii na własną rękę. Tłumaczy to usunięcie napisu „Rada Miejska…” z pierwotnego projektu. Tak więc z pierwotnie zaplanowanego wydania dwóch znaczków z widokiem rynku i herbem, wyszło wydanie czteroznakowe:
Znaczek o nominale 2 groszy, format 30,7x23 mm, drukowany był w kolorze zielonym z jasno oliwkowym tłem, ukazał się w nakładach: cięte 500 szt. ząbkowane 4 500 szt. Choć trudno znaleźć jakieś podobieństwa między budynkiem ze znaczka a ratuszem, to w literaturze przyjmuje się, że jest na nim przedstawiony przedborski ratusz.
Znaczek o nominale 4 groszy, format 30,7x23 mm, wydrukowany został w kolorze fioletowym z piaskowym tłem, w nakładach: cięte 500 szt. ząbkowane 9 500 szt. z widokiem mostu na rzece Pilicy. Za mostem, po lewej stronie, nad brzegiem rzeki widoczny jest charakterystyczny nieistniejący już budynek należący do Długoszewskich, który mieścił aptekę, prowadzoną wówczas przez Bolesława Lipińskiego[3].
Znaczek o nominale 6 groszy, format 30,7x23 mm, wydrukowany w kolorze niebieskim z jasno oliwkowym tłem, w nakładach: cięte 500 szt. ząbkowane 2 500 szt. Na znaczku przedstawiono widok przedborskiego rynku z nieistniejącą już, zniszczoną we wrześniu 1939 roku, południową pierzeją zabudowań w miejscu której obecnie stoją rozwalające się budki z czasów PRL, oraz budynek po pawilonie handlowym. Na rynku widoczna jest studnia, a nad kamienicami wieża miejscowego kościoła parafialnego.
Znaczek o nominale 10 groszy, format 30,2x23 mm, wydrukowany w kolorze czerwonym z piaskowym tłem, o nakładach: cięte 500 szt. ząbkowane 1 500 szt. W przeciwieństwie do pozostałych trzech znaczków nie przedstawia widoków miasta. Umieszczono na nim snop zboża, a po jego bokach dwa młoty. Motyw ten nawiązywał, do symboliki związanej z herbem guberni radomskiej, który stosowany był od roku 1870. Na podstawie polecenia cara Aleksandra II z 26 lutego 1870 roku, władze rosyjskie nakazały, aby władze miast w pieczęciach służbowych stosowały wyobrażenie herbu guberni, właściwej ze względu na przynależność terytorialną danej gminy czy miasta. Było to na terenach kongresówki zamierzenie celowe, związane z nasilającą się rusyfikacją ziem polskich. Specjalnie zrywano z historycznymi wyobrażeniami herbów ziemi i miast, i wprowadzano nowe wzory opracowane przez carskich urzędników, aby rugować z życia Polaków wszystko, co wiązać się mogło i przypominać niepodległą Rzeczpospolitą. Z takiego to powodu symbolika carskiego herbu gubernialnego trafiła do użycia w Przedborzu. Snop zboża oraz młoty, miały nawiązywać symboliką do przemysłowo – rolniczego charakteru guberni radomskiej. Dlaczego zaborczą symbolikę stosowano podczas I wojny światowej, pod rządami austriackich władz okupacyjnych? Odpowiedź znajduje się w relacji pracowników koneckiego magistratu, którzy twierdzą, że stosowanie herbu guberni radomskiej nakazali w 1915 roku sami Austriacy. Motyw snopka z młotami, jak potwierdzają to dokumenty z tamtych lat, był stosowany na pieczęciach i stemplach w innych miejscowościach: Końskich, Rudy Malenieckiej czy Gowarczowa. Używanie tego herbu zakorzeniło się tak głęboko, że stosowany był w Przedborzu jeszcze w latach 20 XX, wieku. Jego zmiana na nawiązujący do historycznego wizerunku dwóch wież z bramą, nastąpiło dopiero na skutek interwencji starosty koneckiego w 1922 roku[4].
Wprawne oko, zauważy, że w znaczkach o nominałach 2, 4 i 6 groszy, dolna ramka z wartością nominału oraz napisem waluty, jest jakby przykrótka i nie niezbyt dokładnie pasuje do ramki górnej otaczającej przedstawiony na znaczku widok. Powodem takiego stanu rzeczy, może osobne wykonanie ramki dolnej i pozostałej części rysunku, przy czym wykonując dolną ramkę kierowano się projektem znaczka z herbem, którego wzór jest węższy od pozostałych trzech[5].
[1] W. Zawadzki, Helefand Szmul (biogram), [w:] PSB, http://psbprzedborz.pl/.
[2] S. Petriuk, Poczty lokalne w okupowanej Polsce 1915-1918, Warszawa 1992.
[3] W. Zawadzki, Lipiński Bolesław Antoni (biogram), [w:] PSB, http://psbprzedborz.pl/ .
[4] M. Adamczewski, Pieczęcie urzędowe władz lokalnych z obszaru Polski centralnej, tom III, Zgierz 2010.
[5] S. Petriuk, Poczty lokalne w okupowanej Polsce...
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz