Kontrola gospodarki Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Przedborzu została przeprowadzona 27 lutego 1939 roku przez pracownika Starostwa Powiatowego w Końskich. Był nim mgr. Jan Pilch. Czynności kontrolne przeprowadzone zostały przy udziale przewodniczącego Gminy Zysmana Tyberga oraz jej sekretarza Szlamy Siedleckiego.
Gmina należała do gmin małych. Zarządzał nią zarząd pochodzący z wyboru, który odbył się 30 sierpnia 1936r. Siedziba zarządu mieściła się przy ulicy Mostowej 36 w podwórzu. Nad wejściem znajdowała się tablica z napisem „Zarząd Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Przedborzu”. Siedziba zajmowała dwie izby. Pierwsza nich była wykorzystywana jako kancelaria sekretarza, druga służyła za miejsce spotkań zarządu. Gmina liczyła 4 500 członków, z czego tylko 230 osób było zobowiązanych do płacenia składek.
Sprawami biurowymi oraz rachunkowością zajmował się sekretarz Siedlecki, który był członkiem „o wyższym wykształceniu”. Zarząd prowadził księgi protokołów, rejestr członków, księgę inwentarza oraz dziennik korespondencyjny, w którym odnotowano na dzień 31 grudnia 1938 roku wpływ 321 pism, „które zostały ostatecznie załatwione”. Rejestr członków Gminy był w 50% nieaktualny, co utrudniało naliczanie składki na utrzymanie Gminy. Podczas kontroli odnotowano również brak informacji o sposobie realizacji podejmowanych przez zarząd uchwał. Również księga inwentarzowa zawierała duże braki.
 |
| Modrzewiowa synagoga w Przedborzu z połowy XVIII w. Widok od strony rzeki. Źródło Yed Vashem |
Majątek Gminy składał się z nieruchomości:
synagogi w uznanej „za zabytkową ( chodzi o modrzewiową synagogę, która znajdowała się nad brzegiem rzeki Pilicy w prawobrzeżnej części miasta);
synagogi murowanej przy ul. Częstochowskiej na Widomie (zlokalizowana była w miejscu gdzie obecnie znajduje się ośrodek zdrowia).
Obie synagogi wymagały remontu. Szczególnie dachy oraz zewnętrzne i wewnętrzne ściany. Wymiany wymagały drewniane podłogi, w których zgniły deski, a w oknach wybite szyby. Przy synagogach znajdowały się łaźnie. Ta przy ulicy Częstochowskiej ( chodzi o budynek za SP ZOZ w którym kiedyś była siedziba pogotowia ratunkowego) była „utrzymana starannie i odpowiadała wymogom higieny”. Druga, ta przy drewnianej synagodze była „brudna i obdrapana i winna być zamknięta, albo poddana gruntownemu remontowi. Gmina posiadała również dwa domy modlitw, których lokalizacja nie została podana, oraz cmentarz. Domy modlitw wymagały „pobielenia ścian wewnątrz, poprawienia podłóg i sprzętów”. Cmentarz ogrodzony murem, który wymagał poprawy. Zajmował powierzchnię 1 300 m2. Znajdował się na jego terenie dom pogrzebowy oraz pomieszczenie dla stróża.
Stan kasy na dzień kontroli wynosił po stronie dochodów 2 683 zł 95 gr. Rozchodu 2 508 zł 15 gr. Saldo: 175 zł 80 gr. Z powodu nieobecności skarbnika nie okazano kontrolującemu gotówki. Wbrew przepisom wynikającym z Zarządzenia Wojewody Kieleckiego z dnia 18 marca 1938 roku, Zarząd umorzył część bieżących i zaległych składek gminnych. Prowadzenie rachunkowości i ksiąg kontowych nie wzbudziło zastrzeżeń.
Budżet zatwierdzony przez Wojewodę na rok 1938 po stronie dochodów wynosił 24 805 zł, i po stronie rozchodów taką samą kwotę.
Z poszczególnych źródeł dochodu wpłynęło:
zaległe składki gminne za lata 1935-37 – 840 zł 92 gr
składka gminna za rok 1938 – 2 732 zł 65 gr
dochód z uboju – 13 402 zł
dochód z cmentarza – 800 zł
różne nieprzewidziane wpływy – 158 zł
Stwierdzone zostały nieprawidłowości dotyczące stosowania się przez Gminę do Zarządzenia Starosty Koneckiego z roku 1937 w sprawie pobierania opłat od miejsc na cmentarzu i pomników. Spowodowało to obniżenie dochodu, przez co nie osiągnięto zaplanowanego na 1938 roku zysku.
Do budżetu na rok 1938 nie doliczono budowy rzeźni rytualnej drobiu, na którą wydano kwotę 500 zł. Zaległość z tytułu pensji niewypłaconej rabinowi wynosiła 6 411 zł za lata 1928 – 1937, oraz 700 zł za rok 1938. Wezwany na spotkanie rabin zgodził się na redukcję długu do kwoty 3 200 zł „jednak pod warunkiem, że zarząd gminy wypłaci mu 3 200 w ciągu 3 – lat wstawiając do budżetu każdorazowo 1 100 zł”. Gdyby zarząd się nie wywiązał z tej umowy, to rabinowi przysługiwało prawo do jej wypowiedzenia. Kontrolujący polecił, aby tego typu umowy Zarząd zawarł też z innymi wierzycielami, co pozwoliłoby zmniejszyć stan zaległości Gminy.
Kontroli poddano również księgi metryczne. Wykazano, że czynność ta przypisana jest rabinowi Nusyn Dawidowi Grinbaumowi. Jednak, że „słabo włada językiem polskim w słowie i piśmie, księgi prowadzone są przez jego córkę”. Wykorzystywano do tego księgi starego typu „zupełnie niewyczerpujące wszystkich danych potrzebnych do zapisów". Księgi z roku 1938 zawierały wpisy o 134 urodzinach, 34 zgonach i 19 ślubach. Adnotacje o zapowiedziach umieszczane były w księdze zaślubin. Księgi nie były zamknięte na dzień 31 grudnia 1938 r.
Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz