Kuna

Kara "kuny" ( stanie w kunie , liszka ) stosowana była na ziemiach polskich od czasów średniowiecza aż do XIX wieku. "Kuna" - była to żelazna obręcz zamykana na kłódkę, przytwierdzana do muru łańcuchem.

 Ten zabytek dawnego prawa można zobaczyć w Przedborzu, na jednej z zewnętrznych ścian bocznej kaplicy przedborskiego kościoła parafialnego. Niestety zachowała się tylko połowa obręczy. Trudno też jest stwierdzić, czy jest to jej pierwotne miejsce, czy może została tam przeniesiona po wybudowaniu kaplicy w połowie XVII wieku.

Kuna na ścianie kaplicy bocznej przedborskiego kościoła

Kara "kuny" była przede wszystkim  karą kościelną. Często zadawaną jako spowiednią pokutę. Hugo Kołłątaj w pracy zatytułowanej "Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750-1764)" pisał:

„przy każdym kościele znajdowały się żelaza, zwane kuny, na znak jurysdykcji plebańskiej nad parafianami, której jurysdykcji w karach publicznych bardzo często używali księża, zamykając w te żelaza ludzi". 

"Kuny" znajdowały się i były używanie też przy ratuszach i synagogach ( również przedborska bożnica taką posiadała). W zależności od lokalnego zwyczaju, kunę umieszczano na różnej wysokości, a w związku z tym skazany stał, klęczał, siedział, a nawet leżał. Zdarzało się, że obok kuny znajdowało się siedzenie dla skazanego, ale bywało i tak, że kunę montowano w taki sposób, aby skazany nie mógł zająć wygodniejszej pozycji (wyprostować się czy usiąść lub uklęknąć). 

Wymiary

Dług. całkowita zach. kabłąka: 33cm.
Szer: 4-2,7cm.
Dług. “resztki”: 6cm.
Zamoc. na wys: 153cm. w pionie

 Skazańców pokutników zamykano w "kunie" zazwyczaj w niedziele, lub dni w które przypadały inne święta kościelne. Kara ta mogła być obostrzona trzymaniem przez przestępcę - grzesznika krzyża, palących się świec, przedmiotów które pozyskał w wyniku przestępstwa (np. worów z kradzionym zbożem czy mąką) albo narzędzie którym dopuścił się zbrodni (siekiery, żerdzi, noża). Czasami wymagano od winnego aby odbywał pokutę w "kunie" boso lub obnażony, ubrany jedynie w koszulę śmiertelną*. Z czasem wprowadzono zwyczaj zawieszania napisu informującego o przyczynach kary.

Kompletna "kuna" na fotografii z 1938 roku 

Informacji na temat zastosowania „kuny” w Przedborzu nie ma. O jej zastosowaniu  w praktyce, wiemy za to z innych źródeł.  Stanie w "kunie" wymierzano za kradzieże, występki przeciwko obyczajności, zdrady. Choć są w literaturze przykłady na wymierzanie kary "kuny" za łamanie przez chłopów nakazów mielenia zboża tylko w plebańskim młynie. W swej Encyklopedii Staropolskiej Zygmunt Gloger napisał: 

"Głównie karano "kuną" parobków i dziewki za rozpustę, a mianowicie wtedy, gdy okazały się owoce grzechu a parobek nie chciał się żenić z uwiedzioną. Wyrok wydawał dziedzic, proboszcza, burmistrz, wójt, sołtys lub gromada. Winowajcę lub winowajczynię przymykano za szyję lub za rękę na cały czas nabożeństwa dla ukarania wstydem, bo bólu to nie pociągało żadnego."

Kara ta traktowana była jako kara na honorze i była bardziej karą ograniczającą wolność niż karą fizyczną. Skazańca zamykano w "kunie" na krótki okres czasu. Od kilku godzin do kilku dni. Nie obywało się bez opluwania winnego, kpin i drwin z niego. Zdarzało się , że w celu ośmieszenia winowajcy zakładano mu na głowę błazeńską czapkę. Jednak odbycie tej kary rehabilitowało sprawcę, któremu nie wolno już było potem przypominać o popełnionym przez niego przestępstwie.

*Koszula śmiertlena (inaczej: śmiertelnica, chechło, żgło) koszula, w którą ubierano zmarłego do trumny. Długa do kostek, przepasana taśmami, których kolor zależał od wieku i stanu zmarłego. Zakładano ją na ubranie lub bezpośrednio na bieliznę. Szyto ją specjalnie na pogrzeb z białego lub szarego płótna, niekiedy używając do tego celu ślubnego prześcieradła.