Znaczki doręczeniowe poczty w Przedborzu cz.3

 Drugim znaczkiem jaki został wydany przez pocztę etapową w Przedborzu, był znaczek 2 groszowy, w kolorze czerwonym, o grafice tej samej co znaczek, który wszedł do obiegu 18 grudnia 1917 r. 

W zasadzie przyjmuje się, że pierwsza edycja przedborskich znaczków 4 i 2 groszowego z orłem ukazała się 18 grudnia 1917 roku. Datę taką przyjmuje się we wszystkich przed i powojennych opracowaniach. Jednak w roku 1970 w prasie niemieckiej, ukazał się list, w którym jego autor skłania się ku twierdzeniu, że 18 grudnia 1917 roku, do obiegu wszedł tylko jeden znaczek pierwszego wydania o nominale 4 groszy, a znaczek o nominale 2 groszy – 20 grudnia 1917 r[1]. Informacja o dwóch datach wydania pojawiła, się też już w roku 1919, wskazując na dni 18.12.1917, dla znaczka 4 groszowego, oraz 21.12.1917 dla znaczka 2 groszowego[2]. Opierając się na materiale w postaci przesyłek pocztowych zachowanych z grudnia 1917 roku, które wyszły z przedborskiej poczty z naklejonymi znaczkami doręczeniowymi i ostemplowanymi pieczęcią z datownikiem, uznać należy teorię mówiącą o dwóch datach emisji pierwszego wydania znaczków, za wiarygodną.

Znaczki dwugroszowe, w wersji ciętej i ząbkowanej 

Przemawia za tym też fakt używania połówek znaczków 4 groszowych, na przesyłkach z datami od 18 do 21 grudnia 1917 r. które powodu braku nominału 2 groszowego, przecinano na pół, po skosie, i używano, jako opłaty dwugroszowej. Spotykane są połówki znaczków 4 groszowych, stemplowane datownikiem po dniu 21 grudnia 1917 roku, jednak uznać to należy, jako przysługę grzecznościową wykonaną dla ówczesnych koneserów filatelistyki, niż użycie znaczka do opłaty za doręczenie. Taryfikator opłat wyglądał następująco: 

-za doręczenie gazet i druków 2 grosze, 

-opłatę 4 groszy żądano przy dostarczeniu listów zwykłych i kart pocztowych, 

-6 groszy – za przesyłki wartościowe i polecone, 

-oraz 10 groszy za telegramy[3]. 

Znaczki na przedborskiej poczcie naklejano na przesyłki przychodzące z Końskich, a które listonosze doręczali Przedborzanom i mieszkańcom okolicznych gmin, będących w zasięgu działania przedborskiego pocztowego urzędu etapowego. Było to podstawą do żądania od adresata zapłaty za doręczenie przesyłki. Nie była to jednak opłata obowiązkowa. Od osób, które nie chciały zapłacić, lub nie było ich na to stać, żądano zwrotu pustej koperty z naklejonym na niej znaczkiem, w celu rozliczenia w urzędzie pocztowym. Sprytni „ojcowie” przedborskich marek, też potrafili wykorzystać ostemplowane już znaczki. W związku z budzącym się dużym zainteresowaniem przedborską edycją wśród Niemców, koperty z naklejonymi znaczkami doręczeniowymi, ostemplowane, zaczęto upłynniać na rynku filatelistycznym. Właśnie dzięki tym zwrotom, trafiło na rynek kolekcjonerski większość znaczków obiegowych, czyli takich, które użyte były na kopertach, czy opaskach gazetowych[4]. Trudno jednak powiedzieć, co robiono w przypadku kiedy do adresata, który nie chciał, lub nie mógł uiścić opłaty, dostarczano telegram, czy kartę pocztową. 

Połówka znaczka 4 groszowego używanego z powodu braku znaczków 2 groszowych.
Tu znaczek z przesyłki nadanej 20 grudnia 1917

Znaczki dwugroszowe mają taki sam wymiar rysunku, jak na znaczkach 4 groszowych tj. 23 x 28,5 mm. Wydano je w nakładzie: cięte 480 sztuk i ząbkowane 4 640 sztuk. 

 Oprócz wersji podstawowej pierwszych znaczków przedborskich w kolorze niebieskim i czerwonym, znane są też znaczki wydrukowane w innych kolorach. Są to tzw. próby. Mianem próby w filatelistyce określa się znaczki w różnych barwach, w różnym stanie wykończenia, w celu ustalenia definitywnego rysunku, koloru czy też sposobu oddzielenia kształtów. Próby takie nie zostały skatalogowane, i nie jest też znana ich liczba, jaka została wydrukowana. Nie mniej jednak stanowią wartość filatelistyczną. A ze względu na niską ilość wydrukowania, osiągają wyższe ceny od cen wydań podstawowych. To samo dotyczy się też dalszych wydań, przedborskich znaczków. Wśród prób pierwszej emisji z 1917 roku, spotkać można próby o kolorach jasnobrązowym, oliwkowym czy złotym.

Przykłady prób znaczków 2 i 4 groszowych w różnych barwach:

Ciąg dalszy nastąpi 16 stycznia. 

---

[1] E. Meyer – Margreth, Der Sammler-Dienst, nr. 17/1970.
[2] Rundschau fur Brifmarken-Sammler und Handler, Blatt 13a, listopad 1919.
[3] S. Petriuk, Poczty lokalne w okupowanej Polsce 1915-1918, Warszawa 1992.
[4] J. Berbeka, O doręczeniowej poczcie miejskiej w Przedborzu, [w:] Filatelista 1/1997.