Przedborskie kalendarium historyczne

Chronologiczna lista wydarzeń historycznych w Przedborzu jakie miały miejsce w dziejach miasta. Daty wprowadzane będą na bieżąco. 

XII wiek

1145

28 kwietnia - data widniejąca na dokumencie nazywanym falsyfikatem z Trzemeszna. W dokumencie tym wymienia się Przedbórz jako wieś, w której znajduje się komora celna oraz taberna (karczma), z których dochód przeznaczony został na rzecz klasztoru w Trzemesznie. W rzeczywistości dokument ten powstał ok roku 1233. Spisany został na podstawie oryginalnych zapisków klasztornych.

XIII wiek

1239

9 lipca - zjazd książąt piastowskich w Przedborzu: Konrada Mazowieckiego z synem Siemomysłem, Bolesława Wstydliwego i jego matki Grzymisławy, arcybiskupa gnieźnieńskiego Pełki, biskupa krakowskiego Wisława, oraz licznego grona możnowładców i rycerstwa.

1241

listopad - podczas swego pobytu w przedborskim grodzie Konrad Mazowiecki wystawia dokument z nadaniem dla klasztoru Benedyktynek w Staniątkach. W dokumencie Przedbórz zapisany jest jako PREDBRIJ

1260

2 grudnia - zjazd książąt piastowskich: Bolesława Wstydliwego z synami zmarłego Konrada Mazowieckiego - Kazimierzem Kujawskim i Siemowitem Mazowieckim. 

1278

          - w lokalnej tradycji tradycji data budowy kościoła w Przedborzu, którego fundatorem miał być książę Bolesław Wstydliwy, a budowniczym Jacek Sadykierz.

XIV wiek

1341

         - wedle lokalnej tradycji z królewskiej fundacji wybudowano wieżę przy kościele parafialnym w Przedborzu. Prawdopodobnie król ufundował też całą świątynię, która stanęła na miejsce starej drewnianej. 

1359
10 marca - dokumentem wystawionym w Krakowie Kazimierz Wielki zatwierdza zamianę wsi Piekary w ziemi sieradzkiej na Żelazne Nogi (późniejszą Żeleźnicę) należące dotąd do klasztoru norbertanów w Witowie, włączając Żelazne Nogi do królewszczyzny przedborskiej. 

1364
7 września - pierwszy z potwierdzonych pobytów Kazimierza Wielkiego w Przedborzu. Towarzyszyła mu jego siostra Elżbieta Łokietkówna - królowa węgierska. 

1370

8 września - król Kazimierz III Wielki z wizytą w Przedborzu.

9 września - Kazimierz Wielki podczas polowania w lesie o nazwie Żelazne Nogi (ob. wieś Żeleźnica) w pogoni za jeleniem spadł z konia i złamał nogę. 

1390

wrzesień - w kościele w Przedborzu obwieszczono, że nałożono ekskomunikę na Annę, wdowę po Mikołaju Czechu, wójcie krakowskim, żonie Hynka z Wyszogrodu, która procesowała się z klasztorem św. Marka o browar. 

XV wiek

1405

2 kwietnia - król Władysław II Jagiełło podczas wizyty w mieście nadaje mu prawa miejskie przenosząc je z prawa polskiego na magdeburskie (niemieckie).

1428
14 sierpnia- podczas swego pobytu w Przedborzu, król Jagiełło wydał dokument lokacyjny na prawie niemieckim dla niedalekich Radoszyc (przeniesienie z prawa polskiego). 

1455

22 września - w liście pisanym w Nieszawie przez Macieja sztygara żup wielickich wzmiankowany jest przejazd przez Przedbórz wozów z bronią na wojnę trzynastoletnią, oraz wymienione jest imię Świątek - właściciela karczmy w Przedborzu. 

1485
           - krawiec Jan z Przedborza przyjął obywatelstwo miasta Krakowa.

XVI wiek

1502

            - Jan z Przedborza wzmiankowany jako notariusz konsystorza krakowskiego.

1544

             - na gruncie królewskim przy drodze do Piotrkowa wybudowano szpital dla ubogich, który został bogato uposażony w stawy rybne, pole, łąki. 

1548
15-16 sierpnia - Albrecht Hohenzollern, książę w Prusach, w drodze do Krakowa zatrzymał się w Przedborzu.

ok.1550

                    - na podstawie wysokości płaconego przez Przedbórz podatku, można przyjąć, że miasteczko liczyło ok. 700 mieszkańców. 

1576

2-3 czerwca - wizyta króla Stefana Batorego w Przedborzu w drodze z Krakowa do Warszawy.

1585
11-12 marca - król Stefan Batory przebywał w Przedborzu.

1593

           - pierwsze pisemne wzmianki potwierdzające zamieszkiwanie Żydów w Przedborzu. Krakowskie księgi celne odnotowały w tym roku kupców żydowskich siedem razy, w tym kupca o imieniu Mojżesz. 

1595

25 stycznia - w Krakowie król Zygmunt III Waza w związku z pożarem jaki wybuchł w Przedborzu nadał mu przywileje, oraz uregulował zasady osiedlania się Żydów w mieście. Zakazał im nabywania nowych domów w mieście. Uregulował też kwestie relacji między miastem a starostą przedborskim.

XVII wiek

1633

2 marca - w Krakowie król Władysław IV Waza potwierdza przywilej dla miasta nadany przez jego ojca 25 stycznia 1595 r.

1636

1 sierpnia - przywilej Władysława VI dla Żydów w Przedborzu, zezwalający im na osiedlanie się i budowanie nowych domów, nadający prawo parzenia gorzałki i handlu. W dokumencie tym zawarta jest pierwsza wzmianka o żydowskiej gminie w mieście, istnieniu synagogi i żydowskiego cmentarza. Przywilej został wydany w związku z pożarem miasta. 

1655

          - lustratorzy królewscy odnotowują w lustracji osady żydowskiej w Przedborzu, że liczyła ona "10 domów wraz z bożnicą, 6 komorników i 3 rzeźników".

15 września (Potop)- w obozie pod Przedborzem Jan II Kazimierz zatwierdza przywilej Władysława IV wydany dla przedborskich Żydów w 1634 r. 

1663

11 kwietnia - lustratorzy królewscy odnotowują, że domów osiadłych przez Żydów jest cztery, bo "drugie spustoszone", oraz gospodarstwa trzech rzeźników. 

1669

29 października - król Michał Korybut Wiśniowiecki w Krakowie potwierdza przywilej nadany miastu 25 stycznia 1595 roku przez Zygmunta III Wazę.

25 listopada - król Michał Korybut Wiśniowiecki potwierdza Żydom przedborskim nadane im przywileje przez króla Władysława IV i Jana II Kazimierza.

XVIII wiek

1736

31 lipca - król August III zaliczył w poczet faktorów królewskich kupca żydowskiego z Przedborza Beniamina Leubela.

1739

22 stycznia - król August III ponownie zalicza kupca Beniamina Leubela z Przedborza w poczet faktorów królewskich. 

1745

9 stycznia - król August III na mocy wydanego w Warszawie przywileju zwolnił przedborskich Żydów z obowiązku płacenia podatków państwowych, oraz potwierdził nadane im wcześniej przywileje przez Jana Kazimierza z 1655 r. i przywilej Michała Korybuta Wiśniowieckiego z 25 listopada 1669 r.

1754

26 października - w Warszawie król August III potwierdza przywilej nadany miastu przez Zygmunta III Wazę z dnia 25 stycznia 1595 r.

16 listopada - August III udziela przedborskim Żydom trzyletniego moratorium na spłatę ich długów w związku ze spaleniem się w tym roku synagogi w mieście. 

1757

8 luty - August III udzielił  Żydowi Lejbeiowi Judkowiczowi, przedborskiemu kupcowi moratorium na spłatę długów.

17 marca - August III zaliczył w poczet faktorów królewskich kupca żydowskiego z Przedborza - Hersza Loebela.

1758

23 luty - August III udzielił Beniaminowi Loebelowi, żydowskiemu kupcowi z Przedborza rocznego moratorium na spłatę długów. 

1765

11 czerwca - list żelazny wydany przez króla St. Augusta Poniatowskiego dla przedborskich Żydów wydany i biorący ich w obronę przed prześladowaniami. 

17 listopada - król Stanisław August Poniatowski w Warszawie potwierdza przywilej nadany miastu przez Augusta III  z roku 1745 r. 

1766

6 stycznia - Stanisław August Poniatowski w Warszawie zatwierdził nadane miastu przywileje przez wcześniejszych władców, m.in przywilej Zygmunta III z 1595 roku. 

3 grudnia - list żelazny wydany w Warszawie przez St. Augusta Poniatowskiego biorący przedborskich Żydów w obronę przed prześladowaniami ze strony starosty przedborskiego Adama Małachowskiego. 

1777

19 marca - doszło do podpisania ugody między władzami miasta a gminą żydowską, w której władze miasta potwierdzają Żydom na mocy nadanych przez władców możliwość produkcji wódki, sprzedawania jej oraz  handlu, w związku z poniesionymi przez gminę żydowską olbrzymimi kosztami na utrzymanie różnych wojsk przechodzących i stacjonujących w Przedborzu podczas konfederacji barskiej (1768–1772); burmistrz Przedborza: Ludwik Fiszer 

22 października - zawarcie kontraktu na propinację trunków z gminą żydowską na okres jednego roku; burmistrz Przedborza: Błażej Jędrzejowski. 

1780
24 listopada - Stanisław August Poniatowski wydał w Warszawie reskrypt na podstawie którego członkowie komisji królewskiej powołanej do rozpatrzenia zadłużenia mieszkańców Przedborza, zarówno katolików i Żydów,  mieli udać się do miasta i rozpatrzeć wzajemne pretensje dłużników i wierzycieli. 

1783
7 czerwca - Stanisław August wyznacza nowe osoby do komisji powołanej do likwidacji zadłużenia Przedborzan i ponownie wysyła komisarzy do miasta.

1786
3 listopada - St. A. Poniatowski udzielił półrocznego moratorium na spłatę długów kupcowi z Przedborza Abrahamowi Wolfowi. 

1787
17 kwietnia - król Poniatowski w Kaniowie przedłuża na kolejne pół roku memorandum na spłatę długów A. Wolfowi. 

1788

14 luty - na prośbę przedborskich Żydów król St. August Poniatowski zatwierdził w Warszawie ugodę zawartą między nimi a mieszczanami przedborskimi z 19 marca 1777 r. oraz kontrakt na propinację trunków z 22 października 1777 r.

1791
8 sierpnia - St.A.P. wydał reskrypt powołujący komisję do rozsądzenia sprawy sukcesorów i wierzycieli do majątku zmarłego przedborskiego kupca, Żyda Naftuli Szmulowicza.

XIX wiek

XX wiek

1914

17 grudnia - ( I wojna światowa ) - zdobycie Przedborza przez odziały 31 pułku sybińskiego (hermansztadzkiego) wojsk austro-węgierskich. 

1916
16 września - otwarcie etapowego urzędu pocztowego klasy II, którego kierownikiem został Piotr Franczak. 

1917
18 grudnia - Szlome Abramsohn i Piotr Franczak wydają pierwszy znaczek pierwszego wydania przedborskiej poczty doręczeniowej o wartości 4 gr, barwy niebieskiej ze stylizowanym orłem Królestwa Polskiego z lat 1917-18.

21 grudnia - do obiegu wszedł drugi znaczek, również z orłem polskim w koronie, tylko o nominale 2 groszy i barwy czerwonej. 

1930
18 grudnia - Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości o utworzeniu urzędu notariusza w Przedborzu

1937
22 kwietnia - rozpoczął się trwający 2 miesiące strajk blisko 500 pracowników przedborskich zakładów wyrabiających przedmioty metalowe. Robotnicy żądali podwyżek płac i uczciwych warunków pracy. 

21 lipca - zakończenie strajku. Pracownicy dostali 10 % podwyżki, wszyscy pracownicy mieli zostać legalnie zatrudnieni. 

1939
1 kwietnia - Przedbórz wraz z powiatem koneckim został przeniesiony z woj. kieleckiego do woj.łódzkiego.

II wojna światowa
2  września - ok. godziny 18 do miasteczka dotarły czołówki armii niemieckiej.
3 września - na skutek prowadzonego przez Niemców ostrzału, znaczna część miasta stanęła w ogniu. Spłonęła m.im modrzewiowa synagoga z połowy XVIII wieku.

1940
15 marca - utworzenie na Widomie (ul. Częstochowska) niemieckiego getta dla ludności żydowskiej. 

1942
3 stycznia - w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz zmarł Antoni Żurawski, zastępca burmistrza Przedborza, nauczyciel, społecznik, członek ruchu oporu. 

9 i 12 października - Niemcy przeprowadzili likwidację getta, wywożąc przez Radomsko ok 4 500 przedborskich Żydów do obozu zagłady w Treblince i tam ich mordując, dusząc w komorach spalinami z czołgowych silników. 

1944
   lato - rozpoczęcie przez Niemców budowy przy użyciu polskiej siły roboczej linii obrony wzdłuż rzeki Pilicy, tzw "Merkur2"

1945
16/17 stycznia - walki o miasteczko z Niemcami i zajęcie go przez żołnierzy Armii Czerwonej(52 armia i 3 armia pancerna).

1946
3 grudnia - odział "Wilka" napadł na Spółdzielnię i Zarząd Miejski w Przedborzu rabując 100 000 zł.

1986
20 września - otwarcie jedynego w Polsce Społecznego Muzeum Ludowego, z siedzibą w zabytkowej kamienicy przy przedborskim rynku (sukiennice), którego dyrektorem został Tadeusz Michalski. 

XXI wiek

2016
sierpień  - rozpoczęcie rewitalizacji zabytkowego parku przy ul. Trytwa.