Testament Tadeusza Traka (ok. 1752 - 1822), mistrza kunsztu siodlarskiego z Przedborza

 Tadeusz Trak mieszkał w Przedborzu na początku XIX wieku. Kiedy dokładnie tu dotarł nie wiadomo. Skąpe informacje na jego temat znajdują się w sporządzonym na jego życzenie testamencie i księgach metrykalnych parafii w Przedborzu i niedalekiej wsi Chełmo.

 Na pewno mieszkał tu już wraz z rodziną w roku 1808. Świadczy o tym akt zgonu jego 10-niej córki Anny Trak, zmarłej w Przedborzu 21 marca w/w roku. Niespełna rok później, 21 stycznia 1809 roku, w wieku 61 lat umarła Agnieszka Trak. Była ona żoną Tadeusza. 20 lutego 1811 roku w kościele w Chełmie poślubił on 35-nią wdowę, mieszkankę Kolonii Krery, Mariannę Lewandowską z domu Charent (w późniejszych aktach Aront). W akcie ślubu Tadeusz podał, że ma 59 lat, a jego rodzicami byli Jerzy i Marianna z domu Sztowasern, co wcześniej „zeznał” przed burmistrzem Przedborza Karolem Rosińskim, a potwierdzone zostało przez Sąd Pokoju Powiatu Koneckiego. Przy nazwiskach nowożeńców użyto sformułowania „sławetni”. Określenie to mogło oznaczać zarówno przynależność do stanu mieszczańskiego, jak i średnio zamożnego rzemieślnika.

Fragment Mapy biegu rzeki Pilicy od Kurzelowa do Sulejowa.
AGAD, Zbiór kartograficzny, sygn. 073-14

 Trak był „majstrem kunsztu siodlarskiego”. Rzemieślniczo zatem jako siodlarz, trudnił się wyrobem siodeł. Fach ten dawał zapewne pokaźne dochody. Biorąc jednak pod uwagę wysokość zarobków w XIX w. nie każdy mógł sobie na jego usługi pozwolić. Przeliczając z ówczesnych cen na współczesną wartość pieniądza, wartość siodła, w zależności od jego rodzaju, sięgać mogła od ok. 20 tys. do 5 tys. zł.

 Razem z Tadeuszem i Marianną zamieszkało w Przedborzu, pięcioro jej dzieci z pierwszego małżeństwa: Franciszek (zm.1817), Józef (zm. 1832), Michał (zm. 1834), Anna (zm. 1855), Agnieszka (zm. ?) Natomiast ze związku Tadeusza i Mariany, 20 lutego 1812 roku, na świat przyszedł ich syn, któremu na chrzcie świętym odbytym w przedborskim kościele parafialnym nadano imię Tadeusz. Dziecko to zmarło 27 marca 1813 r.

 W poniedziałek 15 października 1814 roku, w obecności czterech świadków: burmistrza Przedborza Jakuba Bronickiego, Jana Żuchalski posesora części Przedborza, Wincentego Stalkiewicza i Jana Borkowskiego, którego ze względu na to, że „pilno odjechał”, zastąpił pod koniec „wezwany” Antoni Sokalski, spisano testament Tadeusza Traka. Spisującym testament był Franciszek Żochowski notariusz powiatu koneckiego. Czynności tej dokonano w miejscu zamieszkania testatora, czyli w domu znajdującym się przy ul. Krakowskiej pod ówczesnym numerem 87.

„Jmci Pan Tadeusz Trak Domu pod liczbą osiemdziesiąt siedem w Ulicy Krakowskiej tu w Przedborzu stojącego tudzież niektórych ogrodów i realności gruntowych niewątpliwy właściciel i dziedzic w domu jak się wyżej rzekło swoim zamieszkały (…) mnie pisarzowi aktowemu dobrze znany pełnoletni do działań urzędowych prawomocny i zdolny, lubo na siłach ciała przez wiek osłabiony na umyśle zupełnie zdrowy (…) jawnie, dobrowolnie i nieprzymuszenie zeznał, i w następujących słowach sam tę ostatnią wolę swoją tu podyktował.”

 Po wprowadzeniu polegającym na podaniu czasu, miejsca, przedstawieniu notariusza, świadków i testatora, nastąpiło zapisanie majątku i ostatniej woli Traka:

„Czując się być na siłach osłabionym przez wiek mój w latach podeszły, gdy Bóg Najwyższy nie pozwolił mi własnego potomstwa, postanowiłem majątkiem moim następnie rozporządzić”.

Pierwsza strona testamentu Tadeusza Traka

 W skład majątku wchodził wymieniony już dom przy ul. Krakowskiej wraz z warsztatem kuśnierskim i sadem oraz resztą zabudowań, stodoła za miastem, "ogród w mieście Sendyk zwanym", ogród pod Topolą, a także „szczupłe ruchomości i inwentarze”. Wszystko to, prócz ogrodu pod Topolą, Tadeusz zapisał swojej małżonce Mariannie:

„Dziedziczką majątku mego (…) stanowię Maryannę (…) moją najukochańszą małżonkę, a to w zamian za sześć tysięcy złotych polskich powzięte od niej z jej majątku, po naszym połączeniu się, niemniej w nagrodę przywiązania tejże małżonki do mnie i trudów która około mego zdrowia chodząc poniosła tak dalece, iż ona sama jedynie będzie właścicielką i dziedziczką po mnie tego wszystkiego co tylko w Przedborzu pozostanie”.

 Z przedborskich nieruchomości scedowanych w większości na Mariannę, Trak wyłączył jednak „ogród pod Topolą pierwszy za miastem”, który zapisał swojemu bratu Antoniemu „do wolnego sobie nim rozporządzenia”. Jak dowiadujemy się z testamentowego zapisu, Antoni mieszkał w Przysusze i również był z zawodu siodlarzem.

 W dalszej części testamentu Trak wspomina o części spadku jaki pozostał mu po wspomnianych już rodzicach. Chodzi mianowicie o dom po nich „w mieście Falkenau w Czechach szesnaście mil [1 mila austriacka = 7,58594 km -PZ] od Pragi”. Sukcesję tą przekazał w równych częściach na brata Antoniego oraz trzy siostry: Antoninę, Franciszkę i Teresę „w Czechach” zamieszkałe.

 Informacja o sukcesji po rodzicach w Czechach, i siostrach tam zamieszkałych, daje prawo domniemywać, że Tadeusz i jego brat Antoni osiadły w Przysusze, stamtąd właśnie pochodzili. Falkenau to niemiecka nazwa miasta Sokolov, znajdującego ok. 125 km w linii prostej na zachód od stolicy czeskiego państwa – Pragi. Sokolov i Przedbórz na przełomie XVIII i XIX wieku znajdowały się w granicach monarchii Habsburgów.

Końcowa część testamentu ponownie odnosi się do żony:

„Na koniec obowiązuję najukochańszą małżonkę moją, iżby długi wszelakie jakoby się po zejściu moim pokazały, o których atoli ja nie pamiętam abym miał, zaspokoiła z tego [z pozostawionego spadku – PZ] i niemniej aby przez dowód przywiązania jaki mi za życia dawała, o pochowaniu zwłok moich tudzież ratunku duszy mojej pamiętała.”

 

Podpis Tadeusza Traka pod treścią testamentu

Od chwili spisania swojej ostatniej woli Tadeusz Trak żył jeszcze ponad 7 lat. Zmarł w swoim domu w Przedborzu, w wieku 70 lat, dnia 31 stycznia 1822 roku o godzinie 6 rano. Wdowa po nim, Marianna, przeżyła go o lat 11. Zmarła 24 lipca 1833 roku w Przedborzu w odziedziczonym po mężu domu.

Jeśli spodobał Ci się ten tekst, możesz postawić mi kawę klikając w link: 

                                                                 Postaw mi kawę :)

Źródła:

Kancelaria Franciszka Żochowskiego notariusza w Końskich 1814- 1818, Archiwum Państwowe w Kielcach, Sygnatura 21/547/0; Księgi metrykalne parafii Przedbórz i parafii Chełmo w Genbaza.