Soldenhoffowie to ród czeskich Niemców, wyniesiony w roku 1646 przez cesarza Ferdynanda III, do stopnia Baronów Cesarstwa Rzymskiego. Prawo do używania tego tytułu na terenie Polski zatwierdził w 1775 roku król Stanisław August Poniatowski, a w roku 1824 przyznano im tytuł baronowski w Królestwie Polskim.
Ich polskim protoplastą był generał major wojsk koronnych Antoni Aleksander Soldenhoff. W 1773 roku został pułkownikiem wojsk polskich przechodząc ze służby w wojsku rosyjskim, a wcześniej austriackim. W latach 1782- 1797 dyrektor, a następnie dzierżawca huty w Miedzianej Górze pod Kielcami. Nie zapisał się on chlubie w historii naszego kraju. Przystąpił bowiem do Targowicy i służył ambasadorom rosyjskim w Polsce.
Aleksander Wincenty Soldenhoff (1805-1871) – baron, dzierżawca folwarku Wola Przedborska, powstaniec listopadowy, malarz amator.
Był wnukiem Antoniego Aleksandra. Urodził się w 1805 roku w Warszawie jako syn Jana i Teresy z Kiełczewskich. Naukę pobierał w Liceum Warszawskim. Wraz z siostrą Pelagią, uczył się rysunku u Antoniego Blanka. Brał wtedy udział w wystawach sztuk pięknych organizowanych w stolicy. W 1819 r. zaprezentował rysunek Madonna siedząca wg Rafaela, a w 1821r. rysunek tuszem Bitwa pod Somosierrą na podstawie obrazu Horacego Verneta. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1822 r. podjął studia na dwuletnim Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Umożliwiło mu to zatrudnienie jako aplikant w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. Na skutek wybuchu powstania listopadowego porzucił pracę w Komisji, i zatrudnił się w Sekretariacie Kancelarii Dyktatora powstania. W styczniu 1831 roku wstąpił do Wojska Polskiego, służąc w 1 pułku mazurów (ułanów) w stopniu porucznika, a następnie kapitana. Walczył z Rosjanami m.in. pod Białołęką (24-25 luty 1831) i Kuflewem (27 kwietnia 1831), gdzie został uznany za zabitego. W relacji z bitwy, opublikowanej w prasie krajowej, pułkownik Henryk Dębiński, o Soldenhoffie napisał:
„Pułk mazurów poniósł bolesną stratę przez lubionego powszechnie Porucznika Soldenhoff, który poległ (...)”.
Jak się jednak okazało, został on ciężko ranny i dostał się do rosyjskiej niewoli. Chwilę potyczki przed zranieniem uwiecznił na akwareli zatytułowanej: „Scena z powstania listopadowego 1831 r.: utarczka z Kozakami pod Kuflewem”, która jest częścią powstałego w 1855 roku pamiętnika obrazkowego, nawiązującego do walk powstańczych z 1831 r. Na akwareli znajduje się notatka o tym, że chwilę przez aresztowaniem Aleksander postrzelił kozackiego kapitana.
 |
| Akwarela Aleksandra Wincentego Soldenhoffa "Utarczka z Kozakami pod Kuflewem". Zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie. |
Chwilę przed aresztowaniem postrzelił kapitana Atamanów, o czym poinformował w krótkiej notce zamieszczonej na swoim rysunku.
Aleksander został zesłany do guberni wiackiej położnej w północno – wschodniej Rosji. Najprawdopodobniej za udział w powstaniu został mu odebrany dziedziczny majątek w postaci wsi Wólka Gocłowska pod Warszawą. Z zesłania wrócił w roku 1833. W 1839 uzyskał potwierdzenie szlachectwa.
1 lutego 1842 roku w Warszawie poślubił Benignę Michalinę Konstancję, córkę Jana sędziego pokoju powiatu wieluńskiego i Benignę z domu Bielińską. Przed ślubem dzierżawił wieś Ostrowce w powiecie gostynińskim. W 1844 r. wraz z żoną zamieszkali w Księstwie Łowickim, gdzie był dzierżawcą folwarków Łyszkowice, Łowicz i Suche. Zajmował się w nich gorzelnictwem. Od roku 1849 do co najmniej 1855 był dzierżawił folwark Wola Przedborska w powiecie koneckim.
Włości folwarku Wola Przedborska rozciągały się wówczas na 2059 morgów 71 prętów , (blisko 1 153 hektara), z których 1000 morgów to były grunty orne 1 i 2 klasy, na resztę składały się lasy, łąki i pastwiska. W skład zabudowań folwarcznych wchodziły zabudowania mieszkalne w postaci dworu, oraz gospodarskie składające się z stodół, obory, owczarni oraz spichrza, i w pełni wyposażonymi gorzelnią i browarem. Przy folwarku znajdował się obszerny sad i ogród warzywny. Do folwarku należały jeszcze gorzelnia i browar z prawem do propinacji, karczma na terenie Przedborza i oberża na Woli, oraz kopalnia kamienia piaskowego na Majowej Górze i kopalnia kamienia wapiennego (przy ul. Koneckiej), z którego wypalano kilka tysięcy korców wapna rocznie (1 korzec = 128 litrów). W Przedborzu i przedmieściu Widoma z w prawem wieczystej dzierżawy do folwarku należało kilka placów i zabudowanych nieruchomości.
 |
| Folwark Wola Przedborska. Fragment Planu Miasta Przedborza i Przedmieścia Widoma (1831 r.) Archiwum Państwowe w Radomiu. |
O działalności Aleksandra Wincentego związanej z folwarkiem na Woli znajdujemy informacje w księgach notarialnych koneckiego notariusza Adama Marakowskiego. Transakcja zawarta 18 lutego 1850 roku z przedborskim Żydem Herszlikiem Cymermanem, dotyczy sprzedaży 10 wołów, 10 krów i 10 koni za kwotę 460 rubli i 6 kopiejek. Druga, zawarta 20 maja 1853 r. przez Aleksandra i Benignę zamieszkałych na Woli Przedborskiej z Żydem Abrahamem Fejner (?) z Przedborza, na sprzedaż ziemniaków i żyta za 795 rubli, oraz udzielenia mu „długu” o wysokości 150 rubli.
Z Woli Przedborskiej wyprowadzili się do Osin, gdzie mieszkali do roku 1860. Następnie Aleksander został zatrudniony w Księstwie Łowickim na stanowisku kontrolera tamtejszych gorzelni. Od roku 1864 pełnił funkcję pomocnika kontrolera powiatowego gorzelni okręgu łowickiego. W 1866 roku za defraudację pieniędzy zebranych na wykonanie obrazów i rzeźb do kościoła w Trzebieszowie, ukarano go potrąceniami z poborów.
Aleksander posiadał zdolności artystyczne w zakresie malarstwa. Oprócz wspomnianego wyżej pamiętnika z powstania w postaci akwarelowych obrazków przedstawiających sceny batalistyczne, znane są też jego obrazy - Popas żołnierzy 1 Pułku Strzelców Konnych 1830/31, znajdujący się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego, oraz prawdopodobnie również jego pędzla Kozak cwałujący na koniu, kiedyś znajdujący się w zbiorach Pawlikowskich, obecnie uznawany za zaginiony.
Po przejściu na emeryturę osiadł w Warszawie. Tam, w kwietniu 1868 r. zmarła jego żona. Aleksander Wincenty przeżył ją o trzy lata. Zmarł w Warszawie 18 listopada 1871 roku. Nabożeństwo żałobne obyło się w kościele św. Krzyża. Obydwoje zostali pochowani na Powązkach. Z ich związku na świat przyszło siedmioro dzieci. Z tego dwoje na Widomie: Aleksander Juliusz Jakub Józef ur. 1849, oraz Julian w roku 1850 r., który zmarł tam również w 1852 r. W roku 1850 w Bąkowej Górze chrzest przyjęła ich córka: Maria Kazimiera Benigna ur. 1845 w Łyszkowicach.
 |
| Herb Soldenhoffów. Zbiory AGAD w Warszawie. |
Aleksander Juliusz Jakub Józef Soldenhoff (1849-1902) – malarz i dekorator teatralny.
Urodził się 9 lipca 1849 roku. W akcie jego urodzenia, sporządzonym w parafii w Bąkowej Górze wpisano Widoma (przedmieście Przedborza) jako miejsce jego przyjścia na świat. Zważywszy jednak na to, że jego ojciec był dzierżawcą folwarku Wola Przedborska, można uznać, że tam właśnie urodził się Aleksander Juliusz. Z analizy aktów ksiąg metrykalnych parafii w Bąkowej Górze wynika, że przedmieście Widoma było wpisywane jako miejsce narodzin czy zgonu zarówno dla Widomy jak i Woli Przedborskiej.
 |
| Akt urodzenia i chrztu Aleksandra Juliusza Soldenhoffa. USC parafii w Bąkowej Górze. |
Pierwsze lata swojego życia, do ok 1855 r., spędził na dzierżawionym przez ojca tutejszym folwarku. W połowie lat 60 XIX wieku rozpoczął naukę w warszawskiej Klasie Rysunkowej, która powstała w miejsce rozwiązanej przez władze carskie Szkoły Sztuk Pięknych. W latach 1869 – 1870 studiował w Krakowie na tamtejszej Szkole Rysunku i Malarstwa. Na wystawie studenckiej w roku 1870 wystawił tam rysunki Wenus i Głowa Mojżesza. Stamtąd przeniósł się do Monachium, gdzie kontynuował studia w tamtejszej akademii. Był tam, wraz z Brandtem, Chmielowskim, Chełmońskim, czy Gierymskim z którym przyjaźnił się jeszcze w Warszawie, zaliczany do ścisłej polskiej kolonii artystycznej. W stolicy Bawarii namalował obraz „Wizyta w klasztorze”, który prezentował na wystawie w Monachium i Krakowie.
 |
| Portret Aleksandra Juliusza Soldenhoffa, autorstwa Władysława Czachórskiego. Zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie. |
Następnym krajem jego pobytu była Szwajcaria z którą związał się na stałe. Od 1873 roku mieszkał w Bazylei, następnie Genewie, gdzie w 1881 roku poślubił Cesarine Aude, która z zawodu była krawcową. W roku 1886 osiedli w Zurychu. Podjął tam pracę jako malarz teatralny. Zajmował się również malarstwem dekoracyjnym, ozdabiając wnętrza Château-Rouge i restauracji Metropol. Jego obrazy można do dziś podziwiać w Restauracji zum Kropf w Zurychu.
Na jego twórczość artystyczną złożyły się też obrazy na których uwieczniał drobiazgowo wykończone pejzaże alpejskie. Wydobywał na nich piękno gór, ukazując wodospady, lodowce, czy majestatyczne szczyty. Obrazy te obecnie spotkać można w domach aukcyjnych, np. Krajobraz alpejski z pasącymi się owcami (1897), Widok na Piz Roseg (1897), Powyżej Braunwaldu (1898), Widok na Jungfrau (1900), Owce pasące się u stóp lodowca Segnas (1901), Col de Balme (1898). A także: Młoda tancerka z kieliszkiem szampana (1895), Pejzaż ze stawem i parą przy ognisku (1897).
 |
| Obraz A.J. Soldenhoffa "Przełęcz de Balme", 1898 r. |
Ze związku Aleksandra Juliusza i Cesarine przyszło na świat dwóch synów. Aleksander Leo (1882-1951) – malarz, grafik, scenograf i konstruktor samolotów (o nim więcej TUTAJ ) i Max Leon (1886-1954) – rzeźbiarz i rysownik techniczny.
Aleksander Juliusz zmarł 1 sierpnia 1902 roku w Zurychu.
Jeśli podoba Ci się moja praca tutaj możesz postawić mi kawę :)
Źródła:
A.A. Kosiński, Przewodnik heraldyczny, Kraków 1877;
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie: Akta Heroldii Królestwa Polskiego w przedmiocie legitymacji osób z tytułów honorowych po byłym Senacie Królestwa. Daty 1777 – 1826. Sygn. 1/219/0/-/5;
Archiwum Państwowe w Kielcach, Akta notariusza Adama Makarowskiego notariusza w Końskich, Sygnatura 21/543/0;
Dziennik Powszechny i Krajowy, nr 126, 8 maja 1831;
Kuryer Polski, nr 508, 14 maja 1831;
Kurjer Warszawski, nr 73, 16 marca 1845;
Kurjer Codzienny, nr 93, 27 kwietnia 1868; nr 257, 20 listopada 1871;
Mrozopednia.pl;
Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, tom XI, Warszawa 2023;
Księgi metrykalne parafii Trójcy Przenajświętszej w Bąkowej Górze:
akt ur. 67/1849
Księgi metrykalne parafii św. Aleksego w Przedborzu:
akt ur. 94/1852, akt zgonu 56/1852
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz